Dang cánh, hãy khoan vỗ bạch bạch

Một cánh bướm vỗ ở rừng rậm amazon có thể gây bão tố ở hoa thạnh đốn. Lần đầu tiên tui đọc được í này (chắc hỏng chính xác nhưng đại ý vẫn rứa) từ một truyện ngắn hình như là trên Tuổi Trẻ Chủ nhật (lâu lắm lắm nên không chắc). Lúc đó, chả hiểu lắm nhưng cực kỳ ấn tượng về hình ảnh ví von. Trong chuyện có hai ông cụ chắc cực kỳ giỏi toán, nhất là sác xuất, thống kê, tạm trú tại một khách sạn để nghiên cứu và tìm quy luật (tính toán cả hòn bi, vòng quay, ánh trăng, giờ, phút...) để đánh một ván rulet duy nhất và chắc chắn hốt giải to nhất, rồi chuồn. Hỏng biết sao lại lòi ra câu trên, hình như là tâm tình chỉ bảo cho một chàng hầu phòng trẻ tuổi.

Lâu thiệt lâu sau, tui mới biết loáng thoáng là câu này vốn từ một nhà nghiên cứu về khí tượng và tự si luận là cái kiểu “tầm nhìn xa trên 10 cây số, mưa rãi rác, buồn thì hỏng mưa, có gió nhẹ, vui thì thổi mạnh...” vậy chứ cực kỳ khó khăn. Phải nói “ba phải” zậy thì hỏng có trật chứ hè. Mà mấy cái máy tính với prồ gam cho cho dự báo thời tiết đâu phải đùa (chắc cả triệu đô chứ chơi sao) mà còn phải tính tán theo thời gian thực vân vân, hỏng lẻ cứ 1 mét vuông đặt một cái ;-)

Thì ra ông này là ông Edward Norton Lorenz, một nhà toán học và khí tượng học của Mỹ và là một trong những người tiên phong về lý thuyết hỗn độn (chaos theory). Chà, hỗn độn mà cũng có lý thuyết he? Năm 1961, chắc làm biếng hay đói bụng hay sao thay vì nhập vào máy tính phần thập phân .506127, ổng làm tròn .506 và kết quả ngoài sức tưởng tượng của ổng là một kịch bản thời tiết hoàn toàn khác – chắc kiểu như tầm nhìn 1000 kí chỉ còn vài nano mét! Dân Mỹ hay ở chỗ thấy lạ là nghiên kíu (dân mình thấy lạ là đồn thổi, vẽ vời, hịc) và đến 1963 ổng có công trình đại ý một cú đập cánh của con hải âu có thể thay đổi thời tiết vĩnh viễn. Để thi vị hơn sau này ổng dùng hình tượng cánh bướm thay cho mòng biển. Ai nói nhà khoa học không lãng đãng.

Úi, đừng tưởng đùa nghe mấy người. Gần đây có mấy vị giáo sư của đại học Cornell sừng sỏ của Mỹ đã nghiên cứu bài toàn này: một i meo từ Việt Nam có thể gây nên cơn bão hành vi ở oa sinh tơn.

Tư nhiên mình nhớ một ông khoa học gia khác là Trịnh Xuân Thuận, trời thơm lây chút xíu vì ông này người Việt. Ổng chuyên nhòm trời nên được kêu là thiên văn gia (phải không ha). Khi nói về việc các điều kiện để hình thành prô tít đầu tiên (khởi nguồn của sự sống) từ thuở hỗn mang thì phải thoả rất nhiều điều kiện, thông số về vân vân và vân vân mà chỉ cần một sai lệch tí tì ti là sự sống trên trái đất đã không hình thành.

Muốn thực hiện lại những “hiện trường” này trong phòng thí nghiệm thì độ chính xác cần đạt là, ổng dùng hình tượng cho dễ hiểu chứ nói ra tui cũng đâu có hiểu, vầy nè: độ chính xác này cũng tương tự như iêu cầu đứng ở trái đất, dùng cung bắn một mũi tên, trúng hồng tâm (r=10cm) ở mặt trăng. Đã thiệt! Không biết ngày xưa Hậu Nghệ bắn trúng chị Hằng chỗ nào hen.

Vậy thì tui dặn tui làm chi cũng thiệt là cẩn thận, suy xét thấu đáo, cân nhắc mọi bề, suy nghĩ tới bến chứ mà không cẩn thận, chỉ cần đập cánh (hỏng viêm à nghe) một phát thì biết đâu bão tố đùng đùng ngay tại chỗ có mà bỏ mạng, oái.

Trời, thời buổi ni đập loạn xạ còn hổng ăn ai ở đó mà rị mọ thì có nước mà hốt rác, hic.

Đập hay không đập đó là vấn đề?

Hỏi thì tự trả lời đi nghe, hì hì.