Bướm và sách

Cũng hơi lâu lắc rồi tui có viết cái gọi là hiệu ứng cánh bướm... Trong đó có nhắc đến một truyện ngắn không nhớ tên của một tác giả tên chi chẳng nhớ! Tìm hoài chẳng thấy cái truyện ngắn kia ở đâu, mua đến mấy bộ truyện ngắn tuổi trẻ chủ nhật (xuất bản thành sách) cũng chẳng chút tăm hơi. Vô duyên vậy ư.

Vậy rùi y như ý tác giả nọ đã viết (tui đã đọc), nhịp run rẩy khi lật trang báo ngày xưa thì khả lực của nó mấy năm sau có thể quật đổ cái bờ lốc ọp ẹp ở mãi tít xứ anh tẹt nét. Thực ra không có gì đổ hết trơn. Khả lực của nó chỉ đẩy tui trôi dạt tình cờ đến quầy sách trong siêu thị Xê lớn, vừa ngửi được mùi sách mới vừa thoang thoảng mùi bánh mì Pháp mới ra lò ở tầng dưới.

 May là ngày xưa vì ấn tượng với truyện ngắn này nên có đọc tên tác giả nhưng tui cũng sợ thời gian (ai mừ không sợ chứ) làm bộ nhớ bị e ro: Lê Đạt. Chớ hề biết tác giả này chỉ thấy rất có bút lực. Thì ra đó là cụ Lê Đạt (cụ thứ lỗi cho tụi trẻ con coi trời bằng cái lá đa). Hèn chi mà tìm kiếm thông tin về cụ trong thời ý không ra cũng phải. Cụ ý bảo “Mi là người bình thường”. Ấy là tựa cuốn sách tui mua được (296 trang, bìa mềm, xuất bản 06/2008, giá bìa 34.000đ, không bớt đồng nào) dù không chắc là đúng tác giả mình tìm kiếm không, may là bià sau có vài thông tin về tác giả nên trường hợp xấu nhất không đúng thì cũng có được cuốn sách hay.

Đúng là tìm thì gặp, gõ thì mở! Tên truyện ngắn là “Vùng may rủi”, còn cái đoạn nói đến bướm và lực nguyên văn là “Anh có biết thuyết bất ổn theo số mũ không? Một cánh bướm đập khẽ giữa trung tâm rừng nguyên sinh Amazones một trăm năm sau khả lực quật gẫy cột tháp Eiffel tại Paris hay ngục tháp London kiên cố, nơi giam hãm hai anh em ấu vương Edward đệ ngũ...”.

Cụ là nhà thơ nên truyện cũng vị thơ thơ bằng văn xuôi, thậm chí vài chỗ kịch tính, nhanh, như truyện trinh thám. Cụ tự nhận mình là “phu chữ” nên nhiều chỗ trau chuốt. Cụ bảo trong một lần trả lời phỏng vấn báo Tuổi Trẻ:

“Phải lao động. Tôi thích một câu của Paul Vallery rằng: Trời tiếp thị cho ta một câu thơ hay thứ nhất để ta làm tiếp câu thứ hai. Tôi cũng được trời tiếp thị, và sau đó là lao động của bản thân. Tôi là người luôn nhấn mạnh phần lao động trong viết lách.

Cái hình ảnh nhà thơ mà tôi miêu tả trông chẳng sang trọng gì đâu, phu chữ ấy mà. Còn người ta cứ thấy mấy anh Tàu phất bút một cái là thơ tuôn ra, nên cho rằng nhà thơ phải hào hoa sang trọng như thế mới là nhà thơ, thực ra họ chỉ thấy cái kết quả. Để có được cái phất bút ấy người ta phải luyện cả chục năm chứ không đùa”. 

Tác giả Phạm Văn Thiều (dịch sách của nhà thiên văn Trịnh Xuân Thuận” có bài viết cảm động về cụ, tui mạn phép trích:

“Tôi bỗng nhớ đến bốn câu thơ của Rimbaud mà ông đã dịch cho tôi:

 Đó là một hẻm xanh nơi con sông ca hát

Những mảnh bạc vung vãi nơi đầu cỏ

Đỉnh núi cao rực rỡ mặt trời

Đó là một thung xanh ánh sáng reo vui. được

...”

 

Thôi để tui đọc tiếp rồi hầu chuyện sau nghe...

 

Học cụ cái đức khuyến mãi nên kể thêm chuyện vật vã với chữ:

 

Tương tryền, Giả Đảo (793-865) tự Lãng Tiên, trước đi tu làm tăng hiệu là Vô Bản, một lần cưỡi lừa, ngâm thơ, làm được hai câu trong một bài ngũ ngôn:

Điểu túc trì biên thụ nghĩa là chim ngủ trên cành cây bờ ao
Tăng sao nguyệt hạ môn nghĩa là  nhà sư gõ cửa dưới trăng

 

Lúc đầu, ông định dùng chữ "thôi" (đẩy) thay vì chữ "sao" (gõ). Trong lúc đang phân vân chưa biết chọn chữ nào, vừa cỡi lừa lang thang, vừa đi vừa giơ tay lên trời làm điệu bộ vừa gõ vừa đẩy nên đi lạc vào trại quân của Hàn Dũ, lúc ấy là huyện lệnh Duơng Sơn. Giả Đảo bị bắt vì bị tưởng là người điên nhưng khi biết chuyện, Hàn Dũ khuyên dùng "sao" hơn là "thôi" vì chữ "thôi" (đẩy) chỉ tượng hình, còn chữ "sao" (gõ) vừa tượng hình, vừa tượng thanh. Từ đó "thôi, sao" trở thành điển tích để chỉ sự khó nhọc của người hành chữ hay bị chữ hành cũng vậy, hai bên đều... sướng.

Có vậy thôi sao!