Khát và khờ!

Duyên phận thế nào hổng biết mừ gần đây tui được đọc hai bài diễn văn.

Bài đầu (tức được đọc trước) là của một vị giáo sư Pháp gốc Việt diễn thuyết trong lễ khai giảng năm học mới của một trường đại học ở Việt Nam (tạm gọi là 1 nghen). Bài cuối (tức đọc sau) là của một vị giám đốc người Mỹ gốc Mỹ (gọi là 2 vậy) thuyết trong lế tốt nghiệp một trường đại học bên Mỹ.

Chỗ này nên mở ngoặc ghi chú chút há. Ghi chú: Commencement ceremony: Lễ tốt nghiệp để trao bằng cho những người tốt nghiệp (trung học, đại học). Tuy về hiện tượng thì là kết thúc, hoàn tất nhưng chữ commencement lại có nghĩa là bắt đầu. Lý do: người ta xem tốt nghiệp (trung học, đại học) như bước khởi đầu, chia đi muôn nơi mỗi người mỗi cảnh. Đừng vội tưởng tốt nghiệp là ngon rồi nghen là okie rồi là phẻ rồi... Vậy lễ khai giảng là chi? Matriculation ceremony. Tuy nhiên, Việt Nam mình lại hay dùng là opening ceremony of trường xx nào đó!

Ông Steve Jobs phát biểu cho lễ tốt nghiệp 2005 của trường đại học Stanford. Phần mở đầu ngắn gọn, đơn giản pha chút dí dỏm nhờ tính tự trào. tạm dịch:

Hôm nay anh rất vinh dự góp mặt với các cô chú tại buổi lễ tốt nghiệp của một trong những trường đại học xịn nhứt thế giới. Anh chưa bao giờ tốt nghiệp đại học. Thú thiệt, đây là dịp mà anh được xáp gần nhứt một buổi lễ tốt nghiệp. Bữa nay anh chỉ muốn tâm tình với các cô chú ba câu chuyện đời của chính anh. Zị thui. Chẳng có chi to tát. Chỉ ba câu chuyện.

Tuy nhiên, khi tete xem video thì thấy phong cách này không nghiêm túc và phù hợp vì thấy trong buổi lễ tuy có sinh viên mặc quần soọc nhưng cũng có mấy vị giáo sư khả kính. Quan trọng hơn là Jobs hổng có cười dù nhiều lúc cũng hơi mỉn chi.

Mấy bạn có thể đọc bản gốc (http://news.stanford.edu/news/2005/june15/jobs-061505.html)

và xem video (http://www.youtube.com/watch?v=UF8uR6Z6KLc).

Vậy phiên bản 2 là vầy (thấy cũng tạm ổn, ai sửa giúp thì rất cảm ơn):

Hôm nay tôi rất vinh dự có mặt với quý vị tại buổi lễ tốt nghiệp của một trong những trường đại học danh tiếng nhất thế giới. Tôi chưa bao giờ tốt nghiệp đại học. Thú thật, đây là dịp mà tôi được lại gần nhất một buổi lễ tốt nghiệp. Hôm nay tôi muốn kể với các bạn ba câu chuyện của chính mình. Vậy thôi. Không có gì to tát. Chỉ ba câu chuyện.

“The first story is about connecting the dots”.

Nối liền các điểm. Ngữ nghĩa và ẩn ý của câu chuyện này thật nên thơ, trong sáng mà vẫn miên viễn... như một ám ảnh dễ thương của những những cô bé, cậu bé, mắm môi, tì người đến xiêu vẹo, đổ mồ hôi hột để nối những điểm vô định trên trang giấy, nôn nóng tìm cho được hình ảnh ẩn giấu... Steve đã rất thân thương và tâm cảm về những dấu chấm của chính mình.

Tuy đã bỏ học vì chán (drop out) nhưng ông lại dự thính (drop in) lớp thư pháp (calligraphy) và mười năm sau, cái đót thư pháp đó kết nối vơí thiết kế phông chữ trên máy ma-kin-tót. Đúng là biết ra sao ngày sau - que cera cera; nói theo tiếng Mỹ của Jobs là “Of course it was impossible to connect the dots looking forward...”. Nhưng các bạn trẻ phải tin rằng những dấu chấm này sẽ tìm thấy nhau ở ngày mai “So you have to trust that the dots will somehow connect in your future”. Phải có niềm tin hay thậm chí đức tin “You have to trust in something — your gut, destiny, life, karma, whatever”.

“...love and loss”.

Tình yêu và mất sạch. 20 tuổi, sáng lập Apple trong nhà để xe và chỉ 10 năm sau đã có trị giá 2 tỷ đô la Mỹ. 30 tuổi bị đuổi khỏi công ty do chính mình sáng lập. Một thất bại mang tính hủy diệt, gọi là gì ha terminator. Ngày xưa tete từng nghe một trong những bất hạnh lớn nhất của đời người là thành công sớm nhưng cảm thấy rất ư chi là vô lý.

Quả là đoạn trường phải qua cầu mới biết đứt ruột gan. Jobs cũng chả kệch cỡm mừ biểu chuyện đó đối với ông là chuyện nhỏ, ổng thú thiệt là cũng tuyệt vọng tưởng đã chơi đời tới bến lun cho rồi. Vậy mà nhờ cái chi mà ổng gượng được. “I still loved what I did”... “but I was still in love”. Hơn nữa, thay vì mang thập tự của sự thành công là sự thanh thản của một kẻ tay trắng, trầm tĩnh vì không ngạo nghễ biết chắc bất cứ cái chi “The heaviness of being successful was replaced by the lightness of being a beginner again, less sure about everything” và rồi... “and fell in love with an amazing woman who would become my wife”.

Tiền hung hậu kiết ghê hả Jobs? Hông phải vậy đâu tete. Jobs nói cho mà biết nè: đời nhiều lúc phang nguyên cục gạch vô đầu chú (anh thì bị rồi như chú nói nảy giờ). Zị đó. Don't lose faith.

Bằng mọi giá phải tìm cho được tình yêu của mình. Chưa tìm thấy. Tìm tiếp. Tìm. Tìm nữa. Tìm mãi... Không thoả hiệp. Đừng thoả hiệp. Tìm ở đâu? Sao biết là sẽ tìm thấy. Jobs biểu, không biết có duy ý chí hông nhưng chắc cú là duy tâm. Nè: “As with all matters of the heart, you'll know when you find it”. Con tim mách bảo cho biết, không lẽ tim lại đi lừa chủ tim. “So keep looking until you find it. Don't settle”.

“My third story is about death”.

Sự chết. Ai cũng từng biết câu này, hãy sống mỗi ngày như thể ngày mai bạn sẽ không còn nữa. Khó. Nếu lấy câu này khuyên người khác. Xạo. J

obs thì có quyền nói điều đó nhưng ổng nói giản dị cách đây 1 năm (là năm 2004) bác sỹ phát hiện tui bị ung thư và không chữa được và sống giỏi lắm thêm 3-6 tháng. Nhờ bác sỹ của Jobs chê, tete học được thêm một câu “My doctor advised me to go home and get my affairs in order, which is doctor's code for prepare to die”, bác sỹ xài chi cái cốt ác nhơn. Jobs thì đơn giản “I lived with that diagnosis all day”. Và cũng giản dị tâm tình giờ tui nói điều đó với mấy du là từ trãi nghiệm của mình chứ hổng phải nghiêm túc nói đến cái chết chỉ theo cái khái niệm manh tính trí tuệ chi chi đâu.

Hổng lẽ hổng tin Jobs (bạn tui, tui thích kết bạn đơn phương) khi bạn ấy nói hãy lắng nghe tận trong thẳm sâu của chính mình, can đảm đi theo con tim và trực giác vì thời gian ngắn ngủi lắm (chắc Jobs không dám ví von thẳng băng như ga bri en mác két trong 100 năm cô đơn) vì chúng biết “They somehow already know what you truly want to become. Everything else is secondary”.

Để kết thúc, Jobs nhắc lại ấn bản kỳ diệu được coi là sách gối đầu giường thế hệ của mình - “The Whole Earth Catalog” của Stewart Brand, xứ Menlo Park (cũng gần Stanford).

Ấn bản này kết thúc vào giữa những năm 70, lúc Jobs bằng tuổi những sinh viên trong buổi lễ, và trên bìa sau của số cuối cùng là bức ảnh con đường quê trong sớm tinh mơ. Bên dưới là những con chữ mà chính Jobs luôn ước ao.

Trao lại.

"Stay Hungry. Stay Foolish."